Όπως οι άνθρωποι ζουν και πεθαίνουν, έτσι και οι αστέρες φτάνουν κάποια στιγμή στο τέλος της ύπαρξής τους. Με αυτό το δεδομένο, και ο ερυθρός υπεργίγαντας Μπετελγκέζ (Betelgeuse), σε ηλικία μικρότερη των δέκα εκατομμυρίων χρόνων, ενδέχεται να παρουσιάσει το εντυπωσιακό, αλλά θερμότατο και βιαιότατο φαινόμενο που είναι γνωστό ως «θάνατος των άστρων».
Όταν ένα αστέρι πρόκειται να πεθάνει, προκαλείται βαρυτική κατάρρευση του άστρου προς τον πυρήνα, η οποία τον πιέζει, με αποτέλεσμα το άστρο να συρρικνώνεται. Τα απομεινάρια ενός πεθαμένου άστρου μπορεί να είναι τρία: Λευκός Νάνος, Αστέρα νετρονίωνή Μελανή Οπή, ανάλογα με το μέγεθος του άστρου και τη βαρυτική κατάρρευση που συμβαίνει στο εσωτερικό του, κατά τον θάνατό του.
Ο αστέρας Μπετελγκέζ βρίσκεται στον αστερισμό του Ωρίωνα, 650 έτη φωτός μακριά από τη Γη, και ανήκει στους ερυθρούς υπεργίγαντες. Όμως, τι είναι ο ερυθρός υπεργίγαντας;
Είναι αστέρες με τεράστια μάζα και μερικά από τα φωτεινότερα και θερμότερα αντικείμενα στον νυχτερινό ουρανό. Ο εν λόγω αστέρας έχει μάζα δεκαπλάσια από αυτήν του μητρικού μας άστρου, δηλαδή του Ήλιου, ωστόσο καίει πολύ πιο γρήγορα τα στοιχεία του, γεγονός που μειώνει σε μεγάλο βαθμό τη διάρκεια ζωής του. Είναι ο ένατος πιο φωτεινός αστέρας και η θερμοκρασία στην επιφάνεια του είναι περίπου 3000°C. Είναι ένας αστέρας φασματικού τύπου Μ, δηλαδή έχει τεράστια λαμπρότητα και πολύ χαμηλή θερμοκρασία, σύμφωνα με το διάγραμμα H–R.
Οι επιστήμονες δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον για το συγκεκριμένο άστρο, μιας και τον τελευταίο καιρό συμπεριφέρεται παράξενα, κάτι που ίσως οδηγήσει στον θάνατό του. Υπάρχουν στοιχεία για τον τρόπο με τον οποίο "πεθαίνει" ένα άστρο, ωστόσο οι μελέτες και οι παρατηρήσεις έγιναν εκ των υστέρων. Επομένως, είναι λογικό και αναμενόμενο ορισμένες λεπτομέρειες να μην έχουν παρατηρηθεί. Με τον θάνατο του Μπετελγκέζ δίνεται η μοναδική ευκαιρία στους αστρονόμους να παρατηρήσουν από πολύ κοντά ολόκληρη τη διαδικασία, κατά την οποία ένας αστέρας τέτοιου μεγέθους μετατρέπεται σε "αστρικό πτώμα".
Παρόλα αυτά, να αναφερθεί πως για τον θάνατο του συγκεκριμένου άστρου υπάρχει μεγάλη επιστημονική αβεβαιότητα. Ο λόγος που ώθησε τους επιστήμονες να παρατηρήσουν τον Μπετελγκέζ –ένα από τα λαμπρότερα αντικείμενα στον ουρανό– ήταν η μείωση της φωτεινότητάς του, που ενδέχεται να προμηνύει το τέλος της ζωής του. Μπορεί, όμως, να είναι και μια φυσιολογική διαδικασία του άστρου, μιας και συγκαταλέγεται στους φυσικούς μεταβλητούς αστέρες, δηλαδή μπορεί να αυξομειώσει τη φωτεινότητά του, εξαιτίας φυσικών αιτιών.
Σε περίπτωση που επιβεβαιωθεί η πρώτη υπόθεση, η ανθρωπότητα θα έχει την ευκαιρία να παραστεί σε ένα από τα πιο εντυπωσιακά φαινόμενα που συμβαίνουν στο διάστημα: την έκρηξη ενός υπερκαινοφανούς αστέρα, γνωστού και ως supernova. Τέτοιου είδους εκρήξεις χαρακτηρίζονται από εξαιρετική βιαιότητα και θερμότητα, που ωστόσο παραμένουν ένα από τα πιο εκπληκτικά φαινόμενα που μπορούν να "κλέψουν την ανάσα" του κάθε παρατηρητή.
Θα είμαστε, άραγε, εμείς ή οι μελλοντικές γενιές που θα ζήσουμε αυτήν τη μοναδική εμπειρία;
ΠΑΠΑΡΓΥΡΗ ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ