Οι απόκριες είναι ένα έθιμο διαφορετικά τοποθετημένο στο μυαλό του κάθε ανθρώπου. Για κάποιους είναι οι παραδόσεις, ενώ για άλλους τα μασκαρέματα και τα καρναβάλια. Τα αποκριάτικα έθιμα διαφέρουν ανά την Ελλάδα. Ένα όμως είναι σίγουρο, ότι όλα τους μας μεταφέρουν σε περασμένες εποχές, καθώς είναι επηρεασμένα από την αρχαία Ελλάδα, περνώντας από γενιά σε γενιά και κρατώντας ζωντανή την ελληνική παράδοση.
Από τις Σέρρες μέχρι την Κρήτη υπάρχουν διαφορετικά και μοναδικά έθιμα. Καθένα τους εκφράζει τα ήθη κάθε εποχής.
Το πιο διάσημο καρναβάλι της χώρας μας, το οποίο συγκεντρώνει και τον περισσότερο κόσμο, είναι αυτό της Πάτρας. Το κύριο χαρακτηριστικό του είναι η ξακουστή παρέλαση των αρμάτων μιας στρατιάς καρναβαλιστών, οι οποίοι συνήθως αντλούν τα θέματά τους από την επικαιρότητα.
Στον νομό Σερρών, συναντάμε το έθιμο του «Καλόγερου», τη Δευτέρα της Τυρινής. Η γιορτή ξεκινά με τους «αναστενάρηδες» και τους μίμους, οι οποίοι μαζί με πολλά μέλη κάνουν μια ομάδα, που επισκέπτεται κάθε σπίτι του χωριού και έπειτα οι κάτοικοι συγκεντρώνονται στην πλατεία, όπου γίνεται η προετοιμασία του αγρού για τη σπορά. Ακολουθεί η σκηνή του θανάτου και της ανάστασης με «πρωταγωνιστή» τον Καλόγερο.
Στην Κοζάνη ο «Φανός», είναι ο συμβολικός «βωμός» της αποκριάτικης εορταστικής φωτιάς. Ανάβει εδώ και πολλούς αιώνες στην περιοχή της Κοζάνης. Παρόλο που δεν είμαστε σίγουροι για τον τόπο από τον οποίο ξεκίνησε, το έθιμο δίνει έναν πανηγυρικό χαρακτήρα στην πόλη. Ξεκινώντας από την κεντρική πλατεία -από την οποία ανάβει ο μεγάλος «φανός»- ακολουθούν οι μικρότεροι συνοικισμοί, οι οποίοι ανάβουν ταυτόχρονα τους δικούς τους «φανούς». Γύρω από τον βωμό τα χορευτικά κυκλικού σχήματος διευρύνονται, ενώ τα τραγούδια διαδέχονται το ένα το άλλο. Η τελετή κρατά έως τα ξημερώματα της Καθαρής Δευτέρας και καθ’ όλη τη διάρκειά της, το κρασί και τα τοπικά εδέσματα υπάρχουν σε αφθονία.
Στο νησί της Καρπάθου, στήνεται την Καθαρή Δευτέρα το «Λαϊκό Δικαστήριο των Ανήθικων Πράξεων». Είναι μια ευκαιρία κάθαρσης και απονομής της δικαιοσύνης, κατά το ξεκίνημα της Σαρακοστής. Τους κατηγορούμενους αποτελούν όσοι «ασχημονούν» ή προκαλούν με τις χειρονομίες τους. Ενώπιον της Δικαιοσύνης, οδηγούνται από τους «Τζαφιέδες», ένα είδος τοπικών χωροφυλάκων, που είναι υπεύθυνοι για τη σύλληψη των «δραστών». Δικαστές είναι οι γέροντες του νησιού και κάπως έτσι ξεκινούν κοροϊδίες και πειράγματα, που σηματοδοτούν την έναρξη της γιορτής που ακολουθεί.
Στο Γαλαξείδι το έθιμο του «αλευροπόλεμου» επιβιώνει εδώ και τρεις αιώνες. Γενναιόδωρες ποσότητες αλευριού εκτοξεύονται μεταξύ των καρναβαλιστών, οι οποίοι σύμφωνα με το έθιμο, πρέπει να είναι ζωγραφισμένοι με κάρβουνο στο πρόσωπο, αν και τα τελευταία χρόνια οι καρναβαλιστές έχουν πρωτοτυπήσει, καλύπτοντας τα πρόσωπά τους με υλικά, όπως το λουλάκι ή το βερνίκι παπουτσιών. Το έθιμο αυτό έχει τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία.
Στην περιοχή της Θήβας, την Καθαρή Δευτέρα γίνεται η αναπαράσταση του «Βλάχικου γάμου». Η πολύχρωμη γαμήλια πομπή και τα παραδοσιακά όργανα που τη συνοδεύουν, αποτελούν τον προπομπό της μεγάλης γιορτής που θα στηθεί το βράδυ της τελευταίας Κυριακής των Αποκριών, στην κεντρική πλατεία. Το έθιμο έχει τις ρίζες του στο 1830, τότε που οι τσοπάνηδες από τη Μακεδονία, την Ήπειρο, τη Θεσσαλία και τη Ρούμελη, εγκατέλειψαν την άγονη γη τους και αναζήτησαν γονιμότερο έδαφος νοτιότερα.
Στη Μεθώνη κάθε χρόνο γίνεται «του Κουτρούλη ο γάμος». Αποτελεί έναν γάμο παρωδία, με καρναβαλίστικη διάθεση. Ο γάμος των νεόνυμφων (είναι και οι δύο άντρες) τελείται στην κεντρική πλατεία, παρουσία συγγενών και πολλών κατοίκων-μαρτύρων. Το μυστήριο τελείται κανονικά με παπά και με κουμπάρο, που εκτός από τις ευλογίες τους αναλαμβάνουν να διαβάσουν και το προικοσύμφωνο. Μετά το «μυστήριο», σειρά έχει το τρικούβερτο γλέντι του γάμου.
Τέλος, δεν πρέπει να παραλείψουμε το παραδοσιακό καρναβάλι της παλιάς Αθήνας, δηλαδή το καρναβάλι της Πλάκας, με άφθονο γλέντι, στις γραφικές ταβέρνες της περιοχής.
Όλα τα προαναφερθέντα καρναβάλια αποτελούν μια μοναδική ευκαιρία γλεντιού του κόσμου και εκτόνωσης από τα προβλήματά του. Δυστυχώς, όμως, την ευκαιρία αυτή στερηθήκαμε τα δύο τελευταία χρόνια, λόγω της πανδημίας του Covid-19, αλλά ελπίζουμε ότι θα μας δοθεί από την επόμενη χρονιά, έχοντας εκτιμήσει την αξία της αληθινής διασκέδασης.
Κωνσταντίνος Λούκος ΓΑ1
Δείτε και μία σχετική παρουσίαση εδώ!
Ας παίξουμε ένα Kahoot! (Δημιουργός: Θοδωρής Στεφάνου)
https://create.kahoot.it/share/a42597ac-faeb-46cf-919e-755a7dca6c0a