Με το σημερινό μας άρθρο θα παρουσιάσουμε ενδεικτικά κάποιες ασθένειες και επιδημίες που αντιμετωπίστηκαν με τη χρήση των εμβολίων. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα η ανθρωπότητα κλήθηκε να αντιμετωπίσει πολλές θανατηφόρες νόσους με μοναδικό όπλο τον εμβολιασμό του πληθυσμού.
ΕΥΛΟΓΙΑ
Το πρώτο εμβόλιο στην ιστορία της Ιατρικής εφεύρεθηκε για να εξαλείψει την ευλογιά, η οποία σκόρπισε τον θάνατο σε εκατομμύρια ανθρώπους από τα αρχαία χρόνια μέχρι και τον 20ο αιώνα. Η επίσημη ανακάλυψη του εμβολίου έγινε από τον Βρετανό γιατρό Edward Jenner. Ο Edward Jenner, καθώς ακολουθούσε την ειδικότητά του ως χειρουργός , άκουσε μια ιστορία, γνωστή στις επαρχιακές περιοχές, ότι οι εργαζόμενοι στην παραγωγή γάλακτος ποτέ δεν νοσούσαν από τη συχνά θανατηφόρα και παραμορφωτική ασθένεια της ευλογιάς, καθώς είχαν ήδη νοσήσει από την ευλογιά των αγελάδων, τη δαμαλίτιδα, η οποία είχε πολύ ελαφρά συμπτώματα στον άνθρωπο. Το 1796 ο Jenner πήρε πύον από το χέρι μιας χωριατοπούλας που έπασχε από ευλογιά των αγελάδων και το εισήγαγε στο χέρι ενός οκτάχρονου αγοριού. Έξι εβδομάδες αργότερα εμβολίασε το παιδί με τον ιό της ευλογιάς και παρατήρησε ότι δεν νόσησε από αυτή. Το πρώτο εμβόλιο ήταν γεγονός!
Αξίζει να αναφέρουμε, ότι η λέξη vaccine προέρχεται από την Λατινική λέξη vacca που σημαίνει αγελάδα. Αργότερα, ο Pasteur χρησιμοποίησε την λέξη vaccine για όλα τα εμβόλια. Η ιστορία του εμβολίου αυτού τελειώνει το 1980 με την πλήρη εξάλειψη της ευλογιάς σε όλο τον κόσμο.
ΤΥΦΟΕΙΔΗΣ ΠΥΡΕΤΟΣ
Ο τυφοειδής πυρετός γνωστός και ως Salmonella typhi, μεταδίδεται με τροφή ή νερό που έχει μολυνθεί με κόπρανα πάσχοντος ανθρώπου. Το 430-426 π.Χ, κατά τη διάρκεια της πολιορκίας των Αθηνών από τους Σπαρτιάτες, ξέσπασε επιδημία τυφοειδούς πυρετού (γνωστός και ως «λοιμός των Αθηνών») και σκότωσε το ένα τρίτο του πληθυσμού της Αθήνας (50.000). Μεταξύ των νεκρών ήταν και ο πολιτικός, ρήτορας και στρατηγός Περικλής, ο οποίος πέθανε το 429 π. Χ. σε ηλικία 66 χρονών. Λόγω της επιδημίας αυτής και του θανάτου του, τελείωσε και ο Χρυσός Αιώνας του Περικλή.
Το βακτηρίδιο του τυφοειδούς πυρετού-που ανήκει στα εντεροβακτηρίδια-απομόνωσαν από χοίρους οι Αμερικανοί Theobald Smith και Daniel Salmon το 1885. Ο δεύτερος έδωσε και το όνομα του στο μικρόβιο (σαλμονέλα). Η χειρότερη επιδημία συνέβη στο Σικάγο το 1891 και σκότωσε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους. Η τελευταία επιδημία συνέβη στη Δημοκρατία του Κονγκό το 2004-05, με 42.000 ασθενείς και 214 θανάτους.
Μύρτις, ένα από τα θύματα του λοιμού της Αθήνας τον 5ο π.Χ. αιώνα.
Το πρώτο αποτελεσματικό εμβόλιο κατά του τυφοειδούς πυρετού παρασκευάστηκε από τον Almroth Edward Wright το 1896. Το 1909 ο Frederick F. Russell, Αμερικανός στρατιωτικός ιατρός, παρασκεύασε νέο εμβόλιο, με το οποίο μέσα σε 2 χρόνια εμβολιάστηκε ολόκληρος ο αμερικανικός στρατός. Η συστηματική του χορήγηση άρχισε το 1917. Σήμερα υπάρχουν 2 εμβόλια. Το πρώτο περιέχει νεκρά μικρόβια σαλμονέλας, (Vi Capsular polysaccharide vaccine, Typhim Vi) της Sanofi Pasteur-MSD, χορηγείται σε μία δόση και επαναλαμβάνεται κάθε 2 χρόνια. Το δεύτερο περιλαμβάνει ζωντανά, αλλά εξασθενημένα μικρόβια (Ty21a Vivotif Berna Vaccine-1990). Η συχνότητα της νόσου σήμερα είναι 5 περιστατικά ανά 1.000.000 κατοίκους.
ΙΛΑΡΑ
Η ιλαρά είναι γνωστή από την αρχαιότητα ως πληγή ή μάστιγα του Γαληνού. Από το 165 -180 μ.Χ. επιδημία ιλαράς σκότωσε σε ορισμένες περιοχές το 1/3 του πληθυσμού και αποδεκάτισε το Ρωμαϊκό στρατό.
Το 1954 απομονώθηκε ο ιός που προκαλεί την ιλαρά σε ένα 11χρονο αγόρι στη Βοστόνη από τους John F. Enders και Thomas C. Peebles. Πριν την ανακάλυψη του εμβολίου (1963), υπήρχαν επιδημίες κάθε 2-3 χρόνια. Η τελευταία επιδημία που συνέβη στις ΗΠΑ ήταν το 1989-1991, με 55.000 κρούσματα και πάνω από 120 θανάτους.
Η παρασκευή και χρήση του εμβολίου εναντίον της ιλαράς έγινε το 1963 από τον Maurice Hilleman της εταιρείας Merck. Σήμερα εξακολουθεί να χορηγείται σε συνδυασμό με την ερυθρά και την παρωτίτιδα (ΜΜR, 1971) ή ως συνδυασμός του MMR με την ανεμευλογιά (ΜΜRV, 2005). Η σημασία του εμβολίου φαίνεται χαρακτηριστικά από το γεγονός ότι στις ΗΠΑ το 1964 νόσησαν 458.083 παιδιά ενώ το 1998 νόσησαν μόνον 89! Το 1999 υπήρξαν παγκοσμίως 973.000 θάνατοι από ιλαρά και μέχρι το 2008 ο αριθμός έπεσε στις 164.000.
Εκτός από τις παραπάνω ασθένειες που επιλέξαμε να σας παρουσιάσουμε, τα εμβόλια έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση πολλών άλλων λοιμωδών νοσημάτων όπως η πολιομυελίτιδα, η διφθερίτιδα ,η χολέρα κ.α.
Άραγε η επιστήμη θα καταφέρει το ίδιο και με τον COVID 19;
Με αυτό, αλλά και με το τί σημαίνει ανοσία της αγέλης θα ασχοληθούμε στο επόμενο άρθρο του ΕΥ ΖΗΝ.
Kωνσταντίνος Γεωργίου