«H πανδημία αποτελεί τη μεγαλύτερη απειλή για την ψυχική υγεία, μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι συνέπειές της, μάλιστα, θα είναι αισθητές για χρόνια, αφότου καταφέρουμε να την αντιμετωπίσουμε». Αυτή είναι η δυσοίωνη εκτίμηση του δρος Αντριαν Τζέιμς, προέδρου του Βασιλικού Κολεγίου Ψυχιατρικής της Βρετανίας.
Από τον Δεκέμβριο του 2019, που εμφανίστηκαν τα πρώτα κρούσματα Covid-19 στον κόσμο, μέχρι το πρώτο lock-down της περασμένης άνοιξης, περάσαμε πολλά στάδια και οι αντιδράσεις μας κλιμακώθηκαν από την υποτίμηση της κατάστασης, στην ανησυχία, τον φόβο, τον πανικό, τη στενοχώρια, τον θυμό, την αγανάκτηση, την αποδοχή και την προσαρμογή στα νέα δεδομένα. Ακόμα και οι πιο ανθεκτικοί ψυχικά άνθρωποι, είδαν την ψυχική τους δύναμη να δοκιμάζεται και να εξαντλείται.
Η στήλη μας, στην προσπάθειά της να καταγράψει τις πτυχές του σημαντικού αυτού θέματος που αποτελεί σημαντικό παράγοντα του ΕΥ ΖΗΝ, μελέτησε τις σχετικές δημοσιεύσεις των ειδικών.
Οι ειδικοί ψυχικής υγείας εξέφρασαν εξ αρχής την ανησυχία τους για τις ψυχικά ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού, κατά την περίοδο της υγειονομικής κρίσης που διανύουμε. Τα άτομα που μάχονται ενάντια σε μια ψυχική δυσκολία είναι πιο ευάλωτα σε στρεσσογόνες συνθήκες. Για αυτόν τον λόγο τα κράτη ενίσχυσαν τις δομές ψυχικής υγείας και λειτούργησαν νέες γραμμές 24ώρης ψυχολογικής στήριξης.
Οι ειδικοί που εργάζονται σε αυτές τις δομές παρατήρησαν μια ραγδαία αύξηση των κλήσεων που αφορούσαν σε ζητήματα κρίσεων πανικού, καταναγκασμών και χαμηλής διάθεσης, κάτι που επιβεβαιωνόταν συνεχώς και από την τρέχουσα αρθρογραφία και επιστημονική έρευνα. Οι ψυχικές δυσκολίες που πρωτοεμφανίστηκαν ή επιδεινώθηκαν στις τρέχουσες συνθήκες υγειονομικής κρίσης είναι οι εξής:
Άγχος και κρίσεις πανικού οι οποίες πυροδοτήθηκαν από πολλές αιτίες, μερικές από τις οποίες αναφέρονται στη συνέχεια:
-η πρόσβαση στα επείγοντα ενός νοσοκομείου έγινε πιο δύσκολη, λόγω του φόβου για τη μεταδοτικότητα του ιού,
-η επαφή με οικεία πρόσωπα ήταν περιορισμένη ή/και απαγορευμένη,
-η δυνατότητα διαφυγής από τον χώρο που το άτομο αισθάνεται εγκλωβισμένο ήταν ενίοτε αδύνατη.
-Οι επαναλαμβανόμενες αναφορές στη σημασία της απολύμανσης οδήγησαν στην ανάγκη τήρησης κανόνων που πυροδότησαν το άγχος και τον πανικό,
- η ανησυχία και η αγωνία για την υγεία κοντινών μας ανθρώπων έγινε καθημερινή και αδιάκοπη.
Χαμηλή διάθεση: Η συνθήκη του lock-down μας στέρησε δυνατότητες που λειτουργούν ως μέσο, για να διατηρούμε μια ισορροπία στη ζωή και τη διάθεσή μας. Οι περιορισμοί των κοινωνικών επαφών και των δραστηριοτήτων, η απομακρυσμένη εργασία και η απουσία επαφής με συναδέλφους, καθώς και η εκμηδένιση μετακινήσεων, ταξιδιών κλπ. ελαχιστοποίησαν τις πηγές ευχαρίστησης, με αρνητικές συνέπειες στη διάθεσή μας.
Οι επιπτώσεις αυτές ήταν σοβαρότερες για όσους ήταν ευάλωτοι ή ήδη είχαν χαμηλή διάθεση.
Ιδαίτερα σημαντικές είναι οι επιδράσεις της πανδημίας και του lock-down σε παιδιά και εφήβους. Η ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων δοκιμάστηκε και συνεχίζει να δοκιμάζεται, λόγω της διακοπής λειτουργίας των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Αισθήματα φόβου, άγχους, θυμού και λύπης βιώνουν σε μεγάλο βαθμό οι νέοι σε όλο τον κόσμο, λόγω των επιπτώσεων του κορωνοϊού.
Καθώς οι κυβερνήσεις έπρεπε να αντιμετωπίσουν τον ιό, επιβάλλοντας μέτρα, όπως φυσική αποστασιοποίηση, καραντίνες και το κλείσιμο των σχολείων, οι ζωές των νέων έχουν ανατραπεί σε μεγάλο βαθμό.
Με βάση δεδομένα που έχουν δημοσιευτεί από τον ΠΟΥ, τα παιδιά, όταν δεν έχουν την καθημερινή σχολική ζωή, τείνουν να χάνουν την φυσική τους δραστηριότητα, αφού σπαταλούν περισσότερο χρόνο στην ενασχόληση με ηλεκτρονικά παιχνίδια, παρεκκλίνουν στις συνήθειες του ύπνου τους, ενώ επηρεάζονται αρνητικά οι διατροφικές τους συνήθειες, με αποτέλεσμα να αυξάνουν το σωματικό τους βάρος. Επιπλέον, ο περιορισμός στο σπίτι και η απομάκρυνση από την καθημερινή συναναστροφή με τους συνομηλίκους τους ασκεί ιδιαίτερα αρνητική επίδραση στους νέους.
Αντιλαμβανόμαστε, λοιπόν, ότι η πανδημία έχει επηρεάσει σημαντικά τις ψυχικές ισορροπίες αρχικά των ευάλωτων ατόμων, των παιδιών και των εφήβων και, τέλος, σε κάποιο βαθμό, όλων των ανθρώπων.
Ο Γ.Γ. του ΟΗΕ σε ομιλία του έκανε έκκληση «να δοθεί στην ψυχική υγεία η προτεραιότητα την οποία πάντα στερούνταν». Προέτρεψε τις κυβερνήσεις να διασφαλίσουν ότι η συζήτηση για την ψυχική υγεία βρίσκετα στο κέντρο των μέτρων αντιμετώπισης της πανδημίας.
Είναι σίγουρο ότι η αντιμετώπιση των επιπτώσεων της Πανδημίας στην ψυχική υγεία θα είναι ένα από τα πιο δύσκολα και μακροχρόνια προβλήματα που θα κληθεί η κοινωνία μας να αντιμετωπίσει.
Κωνσταντίνος Γεωργίου