Η Μικρασιατική καταστροφή είναι ένα δράμα για τους Έλληνες καθώς αυτή η λέξη έχει οριστεί για να περιγράψει τα αποτελέσματα της Μικρασιατικής εκστρατείας. Κατευθείαν μετά τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου πολέμου, το 1918, άρχισαν οι εργασίες στη σύνοδο Ειρήνης στο Παρίσι ανάμεσα των νικητριών χωρών στις οποίες μέσα ήταν και η Ελλάδα. Έπειτα από αγγλική και γαλλική συμφωνία, η 1η μεραρχία του Ελληνικού στρατού υπό τις διαταγές του συνταγματάρχη Ζαφειρίου αποβιβάστηκε στη Σμύρνη στις 2 Μαΐου του 1919 με σκοπό να εγκαταστήσει ελληνική διοίκηση (υπό συμμαχικό έλεγχο) για να προστατέψει τον κόσμο από άτακτους Οθωμανούς καθώς και από αυθαιρεσίες της Οθωμανικής διοίκησης. Ο ελληνικός πληθυσμός που ζούσε στην Σμύρνη υποδέχτηκε τα ελληνικά στρατεύματα με χαρά, θεωρώντας τα προνόμια ώστε η πόλη να παραχωρηθεί στην Ελλάδα.
Ο Ε. Βενιζέλος υπογράφει την Συνθήκη των Σεβρών
Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη της Μικρασιατικής καταστροφής αποτέλεσαν οι εκλογές του 1920. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος ηττήθηκε στις εκλογές από την Ηνωμένη Αντιπολίτευση τους Δημήτρη Γούναρη. Το Δεκέμβριο του 1920 ο Κωνσταντίνος επέστρεψε στο θρόνο του από Δημοψήφισμα. Η Αγγλία, η Γαλλία και η Ιταλία οι οποίες είχαν προειδοποιήσει τη νέα κυβέρνηση για το τι θα σήμαινε μια πιθανή επιστροφή του Κωσταντίνου στις σχέσεις τους, βρήκαν το πρόσχημα που χρειαζόταν για να απαλλαχθούν από την εκστρατεία και παρέδωσαν διακινήσεις με τις οποίες δεν αναγνώριζαν τον Κωνσταντίνο ως αρχηγό του κράτους. Μόνο η Αγγλία συνέχισε πλέον να υποστηρίζει την Ελλάδα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο αλλά μόνο σε διπλωματικό επίπεδο. Μερικούς μήνες αργότερα η Τουρκία καταφέρνει να συμφωνήσει με Γαλλία και Ιταλία και να επιτύχει την προμήθεια του τουρκικού στρατού με πολεμικό υλικό από τις χώρες που προανέφερθηκαν. Την άνοιξη του 1921 λοιπόν ο Ελληνικό στρατός αποφάσισε προέλαση προς την Άγκυρα και κατέλαβε καίρια στρατηγικά σημεία, χωρίς όμως να καταφέρει να εξαλείψει την τουρκική απειλή.
Η υποχώρηση του ελληνικού στρατού
Με το πέρασμα του χρόνου η εκστρατεία εξελίχθηκε δυσβάσταχτη για το Ελληνικό κράτος αφού κόστιζε 8.000.000 δραχμές ημερησίως. Ο Κεμάλ ως αρχιστράτηγος του τουρκικού στρατού με μυστική συμφωνία με τους Γάλλους ακυρώνει τη συνθήκη των Σεβρών, ενώ παράλληλα οι Γάλλοι εγκατέλειψαν την Κιλικία αφήνοντας άφθονο πολεμικό υλικό στους Τούρκους. Στις 24 Αυγούστου η στρατιωτική ηγεσία συγκεντρώθηκε στη Σμύρνη και εξέδωσε διαταγές. Όμως οι διαταγές δεν είχαν ουσιαστικό αποδέκτη αφού όχι μόνο οι επικοινωνίες είχαν διακοπεί αλλά και οι στρατιώτες δεν υπάκουαν. Η αμυντική τακτική ήταν αδύνατη αφού τα σώματα στρατού είχαν αποκοπεί και κατευθύνονταν στα παράλια της Μικράς Ασίας. Στις 5 Σεπτεμβρίου τα τελευταία τμήματα του 3ου Σώματος Στρατού εγκατέλειψαν την Μικρά Ασία από το λιμάνι της Αρτάκης αφήνοντας τους ανυπεράσπιστους Μικρασιάτες στο έλεος των Τούρκων, οι οποίοι ιδίως στην περιοχή της Σμύρνης μέχρι τέλους διαβεβαιώνονταν από τις Ελληνικές Αρχές και την Αρμοστεία ότι δεν υπήρχε κίνδυνος και λόγος ανησυχίας.
Μετά την κατάρρευση του μετώπου, βενιζελικοί στρατιωτικοί επαναστάτησαν με το Κίνημα της 11ης Σεπτεμβρίου 1922. Απαίτησαν την παραίτηση του Κωσταντίνου, θεωρώντας τον από τους κυρίους υπαίτιους των τραγικών εξελίξεων και τη σύσταση νέας κυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Αντάντ. Με τον βασιλιά να παραιτείται, συστάθηκε στην Αθήνα έκτακτο στρατοδικείο με πρόεδρο τον στρατηγό Αλέξανδρο Οθωναίο, όπου παραπέμφθηκαν οχτώ υψηλόβαθμα στελέχη της κυβέρνησης Γούναρη με την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας. Παράλληλα ο Ελευθέριος Βενιζέλος τοποθετήθηκε επικεφαλής των διαπραγματεύσεων με τις Ευρωπαϊκές Δυνάμεις και τους Τούρκους εκπροσώπους. Η ηττημένη Ελλάδα υπέγραψε τελικά στις 24 Ιουλίου 1923 τη Συνθήκη της Λωζάνης, η οποία αντικατέστησε τη Συνθήκη των Σεβρών.
Δημοσθένης Σωτηρόπουλος