Σε λίγους μήνες από σήμερα, στις 25 Μαρτίου του 2021, θα έχουν περάσει 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση και όλοι θα γιορτάσουμε τον ηρωισμό και την αυτοθυσία που επέδειξαν αυτοί οι ήρωες, και μας βοήθησαν να φτάσουμε ένα βήμα κοντύτερα στην πολυπόθητη λευτεριά. Ωστόσο, ενώ όλοι μας θαυμάζουμε τα λαμπρά αυτά κατορθώματα, δεν αναρωτιόμαστε ποτέ πώς κατέληξαν αυτοί οι ήρωες – όσοι έζησαν, τουλάχιστον – αφού η Ελλάδα κέρδισε πάλι την ανεξαρτησία της. Ήρθε η ώρα λοιπόν να το ανακαλύψουμε…
1. Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
Η κατάληξη του Κολοκοτρώνη μετά την Eλληνική Επανάσταση είναι μάλλον η πιο γνωστή. Ο Κολοκοτρώνης στάθηκε ένθερμος υποστηρικτής της κυβέρνησης του Καποδίστρια, αν και αργότερα ήταν ένας από αυτούς που αντιτάχθηκαν στην κυβέρνηση του Όθωνα. Φυλακίστηκε το 1833 επειδή είχε μεγάλη «κόντρα» με τον Αντιβασιλέα. Το 1834 καταδικάστηκε σε θάνατο, με την κατηγορία της «έσχατης προδοσίας», ενώ το 1835 πήρε χάρη από τον Όθωνα. Πέθανε το 1843 από εγκεφαλικό επεισόδιο, καθώς γύριζε από γλέντι από το βασιλικό παλάτι, αλλά πρόλαβε να ολοκληρώσει τα «Απομνημονεύματά» του, τα οποία εκδόθηκαν το 1851 με τίτλο «Διήγησης συμβάντων της ελληνικής φυλής από το 1770 έως το 1836», έργο το οποίο αποτελεί μέχρι και σήμερα μία από τις σημαντικότερες πηγές για την Ελληνική Επανάσταση του 1821.
2. Ανδρέας Μιαούλης
Τα σπουδαία του κατορθώματα στην Ελληνική Επανάσταση είναι ευρέως γνωστά, όπως και οι θαυμαστές ναυτικές του ικανότητες. Πόσοι, ωστόσο, γνωρίζουν ότι αντιτάχθηκε στην κυβέρνηση του Καποδίστρια το 1831, απαντώντας στη συγκεντρωτική του εξουσία χαρακτηρίζοντάς τον «Ρώσο και τύραννο»; Οι Αγγλικές, Γαλλικές και Ρωσικές δυνάμεις παγίδευσαν τον στόλο των ανταρτών, και ο Μιαούλης, αφού τους είχε προειδοποιήσει, ανατίναξε τα πλοία του στόλου του για να μην παραδοθεί. Στις 13 Αυγούστου 1831 ο Μιαούλης παραπέμφθηκε, αν και του δόθηκε χάρη μετά τη δολοφονία του Ιωάννη Καποδίστρια στις 27 Σεπτεμβρίου 1831. Το 1832 του δόθηκε η θέση του στόλαρχου, αλλά ο ίδιος αρνήθηκε, ίσως λόγω των τύψεων για την πυρπόληση του στόλου το 1831. Πέθανε από φυματίωση στις 11 Ιουνίου 1935. Η καρδιά του τοποθετήθηκε σε ασημένια λήκυθο και φυλάσσεται στο Μουσείο της Ύδρας, ενώ προς τιμήν του κόπηκαν αναμνηστικά μετάλλια που δόθηκαν τιμητικά σε όλους τους αγωνιστές της Eπανάστασης του 1821.
3. Μαντώ Μαυρογένους
Η Μαντώ Μαυρογένους ήταν μια από τις εξέχουσες προσωπικότητες της Ελληνικής Επανάστασης. Γνώρισε τον Υψηλάντη το 1823, καθώς είχε μετακομίσει στο Ναύπλιο για να βρίσκεται κοντά στα γεγονότα της μάχης, και τον αρραβωνιάστηκε σε σύντομο χρονικό διάστημα. Τον Μάιο, ωστόσο, του ίδιου χρόνου το σπίτι της κάηκε και όλη η περιουσία της εκλάπη. Μετακόμισε στην Τρίπολη για να είναι κοντά με τον Υψηλάντη, ενόσω ο Παπαφλέσσας της έφερνε τροφή για να ζήσει. Στους αρραβώνες της με τον Υψηλάντη, οι σπουδαίες προσωπικότητες της εποχής θεώρησαν το ζευγάρι «επικίνδυνο», κι έτσι ο Ιωάννης Κωλέττης ηγήθηκε της επιτυχημένης απόπειρας διάλυσης του αρραβώνα. Η Μαντώ, μετά από τη διάλυση του αρραβώνα της, έζησε φτωχικά και καταθλιπτικά στο Ναύπλιο, χωρίς να λάβει κάποια τιμητική διάκριση ή αποζημίωση για τα χρήματα που διέθεσε στην επανάσταση. Μάλιστα, αφού πέθανε ο Υψηλάντης, εξαιτίας της πολιτικής διαμάχης που είχε με τον Κωλέττη, εκείνη εξορίστηκε από το Ναύπλιο. Όταν βέβαια ο Καποδίστριας ανήλθε στην εξουσία, της παρείχε κατοικία στο Ναύπλιο και την τίμησε με τον βαθμό της αρχιστράτηγου και με σπαθί από την εποχή του Μέγα Κωνσταντίνου, όπως λέγεται, το οποίο μάλιστα παρέδωσε η Μαυρογένους στον Καποδίστρια. Πέθανε από τυφοειδή πυρετό το 1848, αφού μετακόμισε στην Πάρο το 1840. Έτσι, λοιπόν, κατέληξε μία από τις πιο λαμπρές αγωνίστριες που πάλεψε για τη λευτεριά.
Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα
Η Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα είναι ίσως η πιο γνωστή γυναίκα αγωνίστρια της Επανάστασης του 1821. Έδωσε όλη της την περιουσία της στον Αγώνα, κι έτσι, όταν το 1825 η Ελλάδα βρέθηκε σε μεγάλο κίνδυνο, ήδη φτωχικά στις Σπέτσες. Αν και άρχισε να προετοιμάζεται ξανά, ωστόσο δολοφονήθηκε στις 22 Μαΐου 1825. Ο γιος της ήταν λογοδοτημένος με την κόρη της πολύ πλούσιας οικογένειας των Κουτσαίων. Ωστόσο, αυτοί θεώρησαν ότι δεν έπρεπε να παντρευτεί η κόρη τους τον γιο της αγωνίστριας, καθώς εκείνη είχε περιπέσει σε ανέχεια. Ο γιος της, λοιπόν, κλέφτηκε με την κόρη των Κουτσαίων, και όταν ο πατέρας της κοπέλας πήγε οργισμένος στο σπίτι της Μπουμπουλίνας, τράβηξε το πιστόλι του και την σκότωσε. Ένα ακόμα άδοξο τέλος…
Πόσο σκληρά, λοιπόν, φέρθηκε ο ελληνικός λαός σε αρκετούς από τους πιο λαμπρούς αγωνιστές, αλλά και πόσο άδοξο το τέλος των περισσότερων; Πολλοί εγκαταλείφθηκαν, περιφρονήθηκαν, συμμετείχαν σε αντάρτικες ομάδες, πήραν άλλα μονοπάτια… Τα σπουδαία κατορθώματά τους, όμως, θα μείνουν αλησμόνητα στο βάθρο της ιστορίας, ένα βάθρο τόσο υψηλό που τίποτα δεν μπορεί να το αγγίξει.
Αντώνης Μισθός