Η Ελλάδα έχει πολλές στιγμές δόξας, αλλά και επίδειξης πατριωτισμού, από το ιστορικό «μολών λαβέ» του Λεωνίδα, όπως και την περίφημη φράση του Μακρυγιάννη «για αυτά πολεμήσαμε». Δυστυχώς, όμως, τα μελανά γεγονότα είναι σχεδόν ισάριθμα με τις αγαθοεργίες των ηρώων…
Πίσω από τους προδότες της επανάστασης κρύβεται μια μακραίωνη ιστορία, που λίγοι γνωρίζουν. Ουκ ολίγες φορές διάφορες προδοσίες είτε κατηγορίες για προδοσία έχουν καταγραφεί σε ποιητικά έργα, όπως αυτό του Αισχύλου «Επτά επί Θήβας», όπου περιγράφεται η προδοσία του Πολυνείκη, αλλά κι η ολοκληρωτική καταστροφή του στρατού των επτά Βασιλέων κατά τη διάρκεια της εκστρατείας τους προς τη Θήβα. Ορόσημο στην ιστορία της προδοσίας αποτελεί και το αιματηρό έτος 480 π.Χ.. Ο Λεωνίδας, βασιλιάς των Λακεδαιμονίων, αποφασίζει να αντιμετωπίσει τον Ξέρξη στο στενό των Θερμοπυλών, όπου τα υπερπληθή περσικά στρατεύματα δε θα μπορούσαν να παραταχθούν. Οι Σπαρτιάτες, μαζί με τους Θεσπιείς, που παραμένουν στο πεδίο της μάχης διαλύουν τους Πέρσες κι είναι φανερό ότι ο Ελλαδικός χώρος θα σωθεί. Βέβαια, η παρέμβαση του γνωστού Εφιάλτη είναι καθοριστική, καθώς οδηγεί τους Πέρσες μέσα από το όρος Καλλίδρομο στα μετόπισθεν των Ελλήνων κι αναγκάζει τους πολεμιστές να πολεμούν σε δύο μέτωπα. Πήγες αναφέρουν ότι ο ήλιος κρύφτηκε από τα βέλη των Περσών. Δεν απέμεινε κανένας στρατιώτης. Μερικά χρόνια αργότερα δολοφονήθηκε από τον Αθηνάδη, ενώ μάλιστα είχε επικηρυχτεί έναντι αμοιβής .
Αυτές οι εικόνες προδοσίας, όμως, δεν έλειψαν ούτε από την Ελληνική Επανάσταση. Δεν ήταν μονάχα επιφανή άτομα, οι προδότες, ήταν κι απλοί ραγιάδες, που πολλές φορές διοχέτευαν μυστικά για να σώσουν τους ίδιους και την οικογένεια τους. Ωστόσο, δε θα ήταν ορθό να χαρακτηριστούν απαραίτητα αυτοί οι άνθρωποι προδότες, αλλά αυτόν τον χαρακτηρισμό τον διεκδικούσαν περισσότερο οι πρόκριτοι, οι τοπικοί άρχοντες, που επωφελούνταν από την υποδούλωση των συνανθρώπων τους. Μάλιστα, πολλοί πρόκριτοι είχαν εναντιωθεί στην επανάσταση, καθώς και στην πιθανή απελευθέρωση, επειδή δε θα είχαν την δύναμη να συγκεντρώσουν την εξουσία, αλλά και την περιουσία αθώων ραγιάδων. Ήταν μία συνήθεια που μεταφερόταν από γενιά σε γενιά και τίποτα δεν άλλαζε. Έτσι, η επανάσταση διατάραξε τα ήρεμα νερά, καθώς υποσχόταν ελευθερία, ειρήνη, ισότητα, το οποίο σήμαινε ότι δε θα είχαν πότε ξανά τα ίδια κέρδη . Δεν ξεχάστηκαν ποτέ και κάποιοι είδαν την εκδίκηση των καταπιεσμένων, ενώ άλλοι ταυτίστηκαν με την προδοσία, τη δουλοπρέπεια, την υποταγή και τη φιλαργυρία. Ένας από αυτούς ήταν ο Δημήτρης Νενέκος μαζί με τον Πήλιο Γούση. Ο Νενέκος πάνω στην αναζωπύρωση της μάχης επέλεξε να αλλάξει στρατόπεδο κι ανάγκασε τον Κολοκοτρώνη να λάβει σκληρά μέτρα και να προειδοποιήσει πως για τους προσκυνημένους υπάρχει μόνο φωτιά και σίδερο. Ήταν από τους πιο γνωστούς κι ικανούς οπλαρχηγούς στην ευρύτερη περιοχής της Αχαΐας. Αρχικά, ο ίδιος υπαγόταν στρατιωτικά στον προεστό Θάνο Κανακάρη, αλλά και στον μετέπειτα πρωθυπουργό Βενιζέλο Ρούφο. Στο ίδιο σώμα ανήκαν οι οπλαρχηγοί Σπανοκυριάκος και Σαγιάς, οι οποίοι τελικώς δολοφονήθηκαν για να ανελιχθεί ο Νενέκος στην ιεραρχία. Πραγματικά, δε δίσταζε να πατήσει επί πτωμάτων για να ικανοποιήσει τις φιλοδοξίες του.
Στις αρχές του 1827, οι χωρικοί της Πάτρας είχαν προβλήματα με τους κατακτητές, τα οποία επιδεινώθηκαν μετά την εισβολή του Ιμπραήμ. Ο Νενέκος, όντας Αρβανίτης, διαδραμάτισε πρωταρχικό ρόλο στο προσκύνημα Αρβανιτών προς τους πασάδες ώστε να μην υπάρχουν προβλήματα με τους Τούρκους στρατιώτες. Παράλληλα με άλλους 2000 προσκυνημένους οργάνωσε μία μεραρχία οπισθοφυλακής, η οποία ακολουθούσε πάντα τον στρατό του Ιμπραήμ συνδράμοντας σε πολεμικές επιχειρήσεις. Ο οπλαρχηγός αυτός μαγεύτηκε από τα πλούτη και τα προνόμια που του προσέφερε ο Ιμπραήμ. Ο ίδιος ο Νενέκος βρήκε τον θάνατο από τον αδερφό του δολοφονημένου Σαγιά κι επήλθε τέλος στο προσκύνημα ραγιάδων στους πασάδες.
Βέβαια, σημαντικός ήταν και ο ρόλος του Πήλιου Γούση στη βοήθεια που προσφέρθηκε από προδότες προς τον σουλτάνο. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας του Σουλίου, ο Αλή Πασάς αντιλήφθηκε ότι δε θα κέρδιζε μέσω των στρατιωτικών μέσων αλλά μόνο διαφθείροντας και διχάζοντας τους αγωνιστές. Στην προσπάθεια αυτή του Αλή Πασά συνέβαλε ο Πήλιος Γούσης, ο οποίος κατέφυγε στον Βελή Πασά κι υπέδειξε στους Τουρκαλβανούς ένα αφύλακτο μονοπάτι, που οδηγούσε στο Κούγκι. Όμως, λόγω απρόσμενης αντίστασης, αλλά κι έλλειψης πυρομαχικών οι Τούρκοι κατέφυγαν στη ρωσοκρατούμενη Πάργα κι από εκεί πήγαν στην Κέρκυρα και τελικά συνθηκολόγησαν με τους Σουλιώτες. Μάλιστα , ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης στο ποίημα του, «ο Καλόγερος», το οποίο αναφέρεται στον μοναχό Σαμουήλ, υπογραμμίζει ότι ο Πήλιος Γούσης κάλεσε τον καλόγερο να παραδοθεί και να προσκυνήσει τον Βελή Πασά .
Δημήτρης Μάμμος