Στο πλαίσιο του μαθήματος της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, με αφορμή το κείμενο «Νέα παιδαγωγική», ζήτησα από τη γιαγιά μου να μου παραχωρήσει μία συνέντευξη για τα σχολικά της χρόνια.
1. Πότε φοίτησες στο σχολείο; Ποιες ήταν οι διαφορές με το Ελληνικό
Σχολείο στις βαθμίδες εκπαίδευσης;
Στο σχολείο πήγα στη Γαλλία, το 1956-1968. Όμως εκεί το εκπαιδευτικό σύστημα δεν είναι όπως στην Ελλάδα και, καθώς μεγάλωνα, το αντίστοιχο Δημοτικό διαρκούσε 8 χρόνια, ενώ το Γυμνάσιο 6 χρόνια. Στην έκτη Δημοτικού, λοιπόν, έπρεπε να παρθεί μια σημαντική απόφαση. Αν θα συνεχίζαμε τις άλλες δύο τάξεις του Δημοτικού (και τον όγδοο χρόνο τελειώναμε το σχολείο) ή αν θα πηγαίναμε στο γυμνάσιο και χρειαζόμασταν άλλες 6 τάξεις για την αποφοίτηση από αυτό. Εγώ ήθελα πολύ από μικρή να ολοκληρώσω τη σχολική μου φοίτηση, οπότε συνέχισα στο Γυμνάσιο.
2. Πώς σας φέρονταν οι δάσκαλοι και οι καθηγητές;
Οι περισσότεροι δάσκαλοι δεν ήταν αυστηροί, αλλά πάντα υπήρχαν εξαιρέσεις. Αντιθέτως, ήταν μεταδοτικοί, βοηθητικοί στο μάθημα, ενώ στήριζαν και τα φτωχά παιδιά, όπως μπορούσαν. Μας έβαζαν τιμωρίες, όταν ήταν αναγκαίο, αλλά όχι αυστηρές. Για παράδειγμα, δεν μας επέτρεπαν να βγούμε διάλειμμα. Το ξύλο ήταν σπάνιο, αλλά συνέβαινε. Μια άλλη συνηθισμένη τιμωρία ήταν να μας τραβάνε από τα αυτιά και, τα αγόρια συγκεκριμένα, από τις φαβορίτες. Τέλος, πολύ σπάνια μας βαρούσαν με χάρακα στα χέρια, αλλά εμένα δε μου είχε συμβεί ποτέ αυτό. Τέλος, η αντιγραφή ήταν ίσως η κύρια τιμωρία.
3. Υπήρχε κάποια υποχρεωτική ενδυμασία για το σχολείο;
Τα κορίτσια έπρεπε σε όλες τις βαθμίδες να φοράμε ποδιά, ό,τι χρώματος επιθυμούσαμε. Τα αγόρια επιτρεπόταν να φοράνε μόνο γκρι ποδιά.
4. Πώς ήταν το εσωτερικό μιας τάξης;
Οι τάξεις είχαν όλες τέσσερεις σειρές με θρανία διθέσια, τα οποία ήταν φαρδιά ξύλα με ένα ενιαίο κάθισμα. Οι τάξεις είχαν μαυροπίνακες (δύο συνήθως) και δεν έλειπαν οι μεγάλοι χάρτες, όπου πάνω σε αυτούς μελετούσαμε τη Γεωγραφία. Ανάμεσα στους πίνακες, βρισκόταν η έδρα. Ήταν ευρύχωρες τάξεις και φωτεινές.
5. Ποιο είναι ένα στοιχείο που έκανε ιδιαίτερες τις σχολικές σου μέρες;
Το πιο ενδιαφέρον στοιχείο είναι πως, κάθε μέρα, πριν αρχίσει το πρόγραμμα, μας έκαναν μάθημα ηθικής για 5-10 λεπτά. Μας έλεγαν ένα δίδαγμα και μετά το αναλύαμε και το συζητούσαμε. Έχω μάθει αρκετά πράγματα που χρειάστηκαν στη ζωή μου, μόνο από αυτή τη λίγη ώρα κάθε πρωί, που εμείς ως παιδιά το θεωρούσαμε περιττό.
6. Ήταν μεικτές οι τάξεις;
Μέχρι την πέμπτη Δημοτικού, ήμασταν όλοι μαζί. Στην έκτη τάξη και μετά, τα κορίτσια χωρίζονταν από τα αγόρια. Στο Γυμνάσιο, όμως, πήγαιναν πολύ λίγα κορίτσια και, όταν πήγα εγώ, ήμασταν μόνο τρία.
7. Τι μαθήματα διδάσκονταν εκείνη την εποχή;
Τα μαθήματα που διδασκόμασταν ήταν τα Γαλλικά, δηλαδή η γλώσσα, τα Μαθηματικά, η Βιολογία, η Γεωγραφία, η Φυσική, η Ιστορία και η Γυμναστική. Στις μεγάλες τάξεις, μπορούσαμε να διαλέξουμε ένα ακόμα μάθημα κι εγώ επέλεξα τα αρχαία ελληνικά.
8. Τα βιβλία ήταν όπως τα τωρινά; Το μάθημα γινόταν σαν και το σημερινό;
Είχαμε βιβλία για όλα τα μαθήματα, τα οποία ανήκαν στο σχολείο και δεν τα παίρναμε στο σπίτι. Κρατούσαμε σημειώσεις στα αντίστοιχα τετράδια, από τα οποία κάναμε επαναλήψεις. Το μάθημα ήταν σαν το σημερινό, με μια διαφορά: δεν συζητούσαμε, μόνο απαντούσαμε.
9. Τι ώρες λειτουργούσε το σχολείο; Είχατε διακοπές;
Το πρωί, το σχολείο άρχιζε στις 8:00. Είχαμε δύο μικρά διαλείμματα, μέχρι τις 12:00. Τότε, είχαμε ένα μεγάλο διάλειμμα, ώστε να πάμε στο σπίτι μας και να φάμε μεσημεριανό. Το μάθημα ξεκινούσε ξανά στις 13:45, καθώς όλοι οι μαθητές μέναμε σε άλλα χωριά κι έπρεπε να προλάβουμε να πάμε με τα ποδήλατά μας. Το ολοκληρωμένο πρόγραμμα τελείωνε στις 16:30. Το Σάββατο είχαμε κανονικά σχολείο, σε αντίθεση με την Ελλάδα, και είχαμε αργία την Πέμπτη. Οι διακοπές ήταν παρόμοιες με τώρα, απλά με μικρότερη διάρκεια.
10. Ως δασκάλα Γαλλικών, έχεις καταλάβει μήπως κάποιες συμπεριφορές των
παλιών σου δασκάλων, που τότε σου φαίνονταν περίεργες;
Το ξύλο δεν είναι η λύση για τίποτα, αλλά, για παράδειγμα, πολλές φορές οι καθηγητές μας έλεγαν πως πρέπει να κάνουμε ησυχία κι εμείς δεν καταλαβαίναμε. Μετά, όμως, στη ζωή μου, συνειδητοποίησα πως ένας δάσκαλος δεν μπορεί να διδάξει το ίδιο καλά, όσο σε μια ήσυχη τάξη και θα έπρεπε να το είχαμε σεβαστεί.
11. Πώς θα περιέγραφες τώρα τις αναμνήσεις και τις εμπειρίες σου από το σχολείο;
Το σχολείο, λοιπόν, με τα θετικά και τα αρνητικά του στοιχεία, είναι μια χαρούμενη, αξέχαστη εμπειρία, που δεν θα αντικαθιστούσα. Έχω συμβουλευτεί και έχω μάθει πολλά που με έχουν βοηθήσει τόσο σε διαφορά προβλήματα, όσο και απλά στην καθημερινότητά μου από τα μαθητικά μου χρόνια έως σήμερα.
Από τη συνέντευξη με τη γιαγιά μου αναδείχθηκαν αρκετές διαφορές ανάμεσα στο εκπαιδευτικό σύστημα της εποχής της, αλλά και της χώρας καταγωγής της, της Γαλλίας, σε σχέση με το σημερινό ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Αρχικά, οι δάσκαλοι και οι καθηγητές τότε δεν ήταν απαραίτητα βίαιοι, αλλά πάντα ήταν ψυχροί και απόμακροι απέναντι στους μαθητές. Αντιθέτως, τώρα, οι καθηγητές σέβονται τους μαθητές και, παράλληλα, προσφέρουν τη βοήθειά τους, όποτε είναι αναγκαίο. Επίσης, μεταδίδουν με δημιουργικό, διαδραστικό τρόπο τις γνώσεις. Συμπληρωματικά, τη σημερινή εποχή επιτρέπεται να εκφράζουμε την άποψή μας ελεύθερα και, αρκετές φορές, οι ίδιοι οι καθηγητές την επιζητούν. Αντ’ αυτού, παλιά, η εκδήλωση της γνώμης δεν ήταν αποδεκτή. Ακόμη, οι τιμωρίες ήταν πιο επιθετικές προς τα παιδιά, ενώ τώρα είναι απλές και πραγματοποιούνται μόνο σε σοβαρές περιπτώσεις, με σκοπό να μην έχουν επιπτώσεις στη ψυχολογία των μαθητών. Σήμερα, στο σχολείο, δεν επιβάλλεται να φοράνε οι μαθητές ποδιές, σε αντίθεση με τα προγενέστερα χρόνια, στη Γαλλία. Επιπρόσθετα, το ωράριο λειτουργίας είναι διαφορετικό, καθώς δεν υπάρχει η έννοια του απογευματινού σχολείου τώρα. Η μεγαλύτερη, ίσως, διαφορά είναι πως από την πέμπτη τάξη τα αγόρια ήταν χωριστά από τα κορίτσια.
Πέρα από τα διαφορετικά στοιχεία, όμως, δεν απουσιάζουν και οι ομοιότητες. Τα μαθήματα που διδάσκονταν ήταν σε μεγάλο βαθμό παρόμοια με αυτά της σύγχρονης εποχής. Επιπλέον, και στις δύο περιπτώσεις, οι διακοπές διαρκούσαν σχεδόν το ίδιο διάστημα. Οι μαθητές είχαν και έχουν τον απαραίτητο χρόνο, ώστε να ξεκουραστούν. Τέλος, ο τρόπος διδασκαλίας είναι παραπλήσιος και οι καθηγητές-δάσκαλοι, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, επέβαλαν την ησυχία και την ηρεμία στην τάξη, ώστε το μάθημα να διεξαχθεί ανεμπόδιστα.
Ζωή Οντίλ Παπαδημητρίου