Το δουλεμπόριο κατά την Ελληνική Επανάσταση γνώρισε μεγάλη άνθηση. Οι περισσότεροι αιχμάλωτοι Έλληνες γίνονταν δούλοι της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και, ύστερα, κατέληγαν στα σκλαβοπάζαρα.
Τα βάσανά τους ξεκινούσαν από τη στιγμή που οι Οθωμανοί τους έπιαναν αιχμάλωτους. Με βρισιές και χτυπήματα, οι Οθωμανοί έσερναν τους αιχμάλωτους Έλληνες βίαια στα πλοία. Οι Έλληνες ήταν ανήμποροι και δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα, για να αντισταθούν. Με τα πλοία μεταφέρονταν στο σκλαβοπάζαρο της Κωνσταντινούπολης. Αρκετοί αιχμάλωτοι, όμως, δεν κατάφερναν να επιζήσουν κατά τη διάρκεια του ταξιδιού και πέθαιναν. Οι Οθωμανοί έριχναν τα πτώματα τους στη θάλασσα και, ως απόδειξη του θανάτου τους, έκοβαν το δεξί τους αυτί. Όσοι αιχμάλωτοι καταφέρναν να επιβιώσουν, κατέληγαν στο σκλαβοπάζαρο, όπου αγοράζονταν από ενδιαφερόμενους πελάτες.
Συνήθως, οι δούλοι αναγκάζονταν να κάνουν χειρωνακτικές εργασίες υπό άθλιες και αντίξοες συνθήκες διαβίωσης. Ενδεικτικά, το μόνο τους γεύμα κατά τη διάρκεια της ημέρας ήταν δύο κομμάτια ψωμί. Όποιος δούλος δεν έκανε σωστά τη δουλειά που του είχε ανατεθεί ή σταματούσε για λίγο, επειδή κουραζόταν, μαστιγωνόταν ανελέητα. Όλοι οι σκλάβοι, παράλληλα, κοιμόντουσαν ο ένας πάνω στον άλλο, μέσα στη βρομιά και στο κρύο. Επιπλέον, η ιατρική περίθαλψη που παρεχόταν στους δούλους ήταν σχεδόν ανύπαρκτη. Οι συνθήκες αυτές προσέβαλαν την αξιοπρέπεια των Ελλήνων.
Μερικοί δούλοι ήταν τόσο απελπισμένοι, που προσπάθησαν να δραπετεύσουν. Δεν τους ένοιαζαν οι επιπτώσεις σε περίπτωση που συλλαμβάνονταν, διότι η υπόδουλη ζωή τους ήταν πολύ χειρότερη. Ένας δούλος, μάλιστα, χαρακτήρισε την ζωή του, ως σκλάβου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, «χειρότερη και από τον θάνατο».
Στις 25 Φεβρουαρίου 1822, από την επαναστατική κυβέρνηση, καταργείται επισήμως η δουλεία στην Ελλάδα. Επηρεασμένοι από τις ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης το 1789, οι Έλληνες αποφασίζουν να προχωρήσουν στην κατάργηση της δουλείας μέσω νομοθετικής διαρρύθμισης. Απαγόρεψαν την αγοραπωλησία δούλων σε όλα τα εδάφη του Ελληνικού κράτους και άφησαν ελεύθερους όλους τους δούλους που βρίσκονται υπό αιχμαλωσία. Με αυτή, λοιπόν, την πρωτοποριακή πράξη για την Ευρώπη της αποικιοκρατίας, η δουλεία καταργείται οριστικά στην Ελλάδα, με τη διάταξη του Συντάγματος της Επιδαύρου.
Όταν, το 1830, η Ελλάδα αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητο κράτος, είχαν την τύχη να απελευθερωθούν μερικοί σκλάβοι από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ανάμεσα τους και ένας πολύ μεγάλος αριθμός αιχμαλώτων από την ελληνική επανάσταση του 1821. Στα χρόνια που ακολούθησαν, ελευθερώθηκαν και οι τελευταίοι αιχμάλωτοι. Οι τελευταίοι δούλοι της Οθωμανικής αυτοκρατορίας αφέθηκαν ελεύθεροι το 1924, δηλαδή 103 χρόνια μετά τη λήξη της ελληνικής επανάστασης. Μολονότι αρκετοί Έλληνες αιχμάλωτοι δεν κατάφεραν να επιζήσουν, μένουν για πάντα ζωντανοί στη μνήμη μας!
Χάρις Χατζησταματίου